ความหมายของคำว่า “รัฐ”
คำว่า “รัฐ” (State) ในตำราทางกฎหมายและตำราทางรัฐศาสตร์ทั้งภาษาไทยและภาษาต่างประเทศ มีความหมายได้ 3 ความหมายขึ้นอยู่กับบริบท (Context) เพราะฉะนั้นในการเขียนคำว่า “รัฐ” ต้องแยกแยะให้ดีว่าผู้พูดหรือผู้เขียนคิดอย่างไร หมายความว่าอย่างไร มิฉะนั้นอาจจะเกิดความสับสนทางความคิดขึ้นได้ เพราะผู้พูดอาจจะเข้าใจคำว่า “รัฐ” อย่างหนึ่งในขณะที่ผู้ฟังอาจจะเข้าใจคำว่า “รัฐ” อีกอย่างหนึ่ง เช่น คำว่าช้างคำเดียวกัน บุคคลสองคนอาจจินตนาการหรือมีภาพของสัตว์ชนิดนี้แตกต่างกัน คือ บุคคลหนึ่งอาจคิดถึงช้างว่าเป็นสัตว์ตัวโต มีงวงมีหูใหญ่ และอีกคนหนึ่งอาจคิดถึงช้างว่าเป็นสัตว์ใหญ่ที่ตัวสูงๆคอยาวๆ คือ ยีราฟก็ได้ ในปัจจุบัน “รัฐ” มีความหมาย 3 นัย ดังนี้
1.1 รัฐหมายถึง สังคมการเมือง
“รัฐ” หมายถึง สังคมการเมือง (Political Society) รูปแบบหนึ่ง ซึ่งอยู่เหนือดินแดนส่วนหนึ่งส่วนใดของโลก มีความสัมพันธ์โดยระบบเศรษฐกิจ การเมือง ทรรศนะทางสังคมและระบบสังคมอื่น โดยมีอธิปไตยสมบูรณ์ทั้งกิจการภายในประเทศและกิจกรรมระหว่างประเทศ มีองค์กรไว้ซึ่งอำนาจในการพิทักษ์รักษา อำนวยการให้กลุ่มชาตินั้น ดำเนินความสัมพันธ์กันโดยเรียบร้อยรัฐในความหมายที่หนึ่งนี้ คือ สิ่งเดียวกับประเทศ เช่น ประเทศไทย ประเทศกัมพูชา ประเทศฝรั่งเศส เป็นต้น รัฐในความหมายที่หนึ่งในฐานะเป็นประเทศ ถือเป็นนิติบุคคลมหาชน เพราะตามกฎหมายระหว่างประเทศ ถือว่าเป็นประเทศเป็นนิติบุคคลมหาชน
1.2 รัฐ หมายถึง บรรดาสถาบัน และบุคคลทั้งหลายที่เป็นสมาชิกของสถาบัน
รัฐ หมายถึง สถาบัน (Institution) และบุคคลทั้งหลายที่เป็นสมาชิกของสถาบันซึ่งปกครองบังคับบัญชาคนอยู่ในประเทศใดประเทศหนึ่ง รัฐ ในความหมายนี้ คือ เป็นสิ่งเดียวกับผู้ปกครอง (Governments) หมายความรวมทั้ง รัฐสภา (ฝ่ายนิติบัญญัติ) คณะรัฐมนตรี (ฝ่ายบริหาร) และศาล (ฝ่ายตุลาการ) ซึ่งรวมกันแล้วเรียกว่า รัฐบาลหรือผู้ปกครอง รัฐจึงเป็นสิ่งตรงกันข้ามกับราษฎรหรือประชาชน
รัฐในความหมายที่สองนี้ไม่ว่าเป็นรัฐสภา คณะรัฐมนตรี หรือ ศาล ไม่ถือว่าเป็นนิติบุคคล เพราะสถาบันต่างๆเป็นเพียงผู้แทนของนิติบุคคลมหาชน เป็นเพียงผู้แสดงเจตนากระทำการต่างๆแทนนิติบุคคลมหาชนและในนามของนิติบุคคลมหาชน ซึ่งในความหมายที่สองเปรียบเสมือนกรรมการบริษัทหรือกรรมการสมาคม จึงไม่เป็นนิติบุคคลมหาชนเป็นแต่เพียงส่วนหนึ่งของนิติบุคคลมหาชนเท่านั้นเอง
1.3 รัฐ หมายถึง ฝ่ายปกครอง (ส่วนราชการ)
รัฐ หมายถึง ฝ่ายปกครอง (Administrative) รัฐในความหมายนี้ได้แก่ บรรดาหน่วยงานและเจ้าหน้าที่ของรัฐทั้งหลายที่อยู่ในบังคับบัญชาโดยตรงของรัฐบาลหรือฝ่ายบริหาร (คณะรัฐมนตรี) คือราชการบริหารส่วนกลาง ราชการบริหารส่วนภูมิภาค ในความหมายที่สามนี้ รัฐจึงเป็นสิ่งที่ตรงกันข้ามกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เป็นสิ่งตรงกันข้ามกับองค์การมหาชน เป็นสิ่งตรงกันข้ามกับรัฐวิสาหกิจ เป็นต้น เพราะองค์กรเหล่านี้อยู่ในการกำกับดูแลของคำว่า “รัฐ” ดังกล่าวที่หมายถึงราชการบริหารส่วนกลาง ราชการบริหารส่วนภูมิภาค
คำกล่าวของนักเศรษฐศาสตร์หรือนักรัฐศาสตร์ที่ว่า “เราต้องทำรัฐให้เล็กลง” คำว่ารัฐดังกล่าว หมายถึง ราชการบริหารในส่วนกลาง ราชการบริหารในส่วนภูมิภาค ซึ่งหมายความว่าจะต้องมีการลดบทบาทลดภารกิจของรัฐในฐานะที่เป็นราชการส่วนกลางส่วนภูมิภาคให้น้อยลงและเพิ่มบทบาทให้กับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นให้มากขึ้น ฉะนั้น คำว่า “รัฐ” จึงไม่มีความหมายตายตัว มีความหมายได้ถึง 3 ความหมายเราจึงต้องแยกแยะคำว่า “รัฐ” ให้ดีว่าผู้พูดหรือผู้เขียนมีความหมายว่าอย่างไร
ดังนั้นในการศึกษาข้อความคิดว่าด้วยรัฐในที่นี้ หมายถึง ประเทศหรือสังคมการเมืองที่ตั้งมั่นอยู่เหนือดินแดนส่วนใดส่วนหนึ่งของโลก มีการจัดระเบียบหรือมีการจัดองค์กรเป็นระเบียบแบบแผน โดยที่การจัดตั้งหรือการประกอบขึ้นเป็นรัฐมีวัตถุประสงค์สำคัญเพื่อทำกิจกรรมทางการเมืองการปกครองในรัฐหรือในสังคมนั้น รัฐจึงเป็นสังคมการเมือง
Search